Бауыржан Момышұлы мәлімет – Батыр, қолбасшы және жазушы
Қазақ халқының тарихында елді қорғап, ерлігімен аңызға айналған батырлар аз емес. Солардың ішінде XX ғасырда аты ерекше аталатын тұлға – Бауыржан Момышұлы. Ол – Ұлы Отан соғысының қаһарманы, әскери қолбасшы ғана емес, сонымен бірге жазушы, ойшыл, халық тәрбиесінің үлкен мектебін қалдырған ұлт перзенті. Оның өмір жолы – ерлік пен парасаттың, тәртіп пен әділдіктің нағыз үлгісі.
I. Өмірбаяны
Балалық шағы мен өскен ортасы
Бауыржан Момышұлы 1910 жылы 24 желтоқсанда қазіргі Жамбыл облысының Жуалы ауданында дүниеге келді. Ол қарапайым шаруа отбасынан шыққан. Әкесі Момыш адал, еңбекқор, әділдігімен елге сыйлы адам болған. Бауыржан жас кезінен үлкендердің тәлімін алып, қайсар мінезімен ерекшеленді.
Балалық шағында ауыл мектебінде оқып, зеректігімен көзге түсті. Оған ұстаздарының өзі «бұл бала ертең үлкен адам болады» деп баға берген.
Әскери қызметке дейінгі өмірі
Бауыржан жастайынан білімге құштар болды. Ол Ташкенттегі қаржы институтында оқып, біраз уақыт банкте қызмет атқарды. Сонымен қатар ұстаздықпен де айналысқан. Бірақ оның жүрегі әскери іске жақын еді.
II. Әскери жолы
Әскер қатарына шақырылуы
1932 жылы Бауыржан Қызыл армия қатарына шақырылып, әскери қызметін бастады. Ол әскерде жүргенде тәртіптілігімен, талапшылдығымен көзге түсіп, взвод командирі болды.
Ұлы Отан соғысы жылдарындағы ерлігі
1941 жылы фашистік Германия Кеңес Одағына басып кіргенде, қазақ даласының да мыңдаған ұлы соғысқа аттанды. Солардың алдыңғы шебінде Бауыржан Момышұлы тұрды.
- Ол атақты 316-атқыштар дивизиясының құрамында Мәскеу түбіндегі шайқастарға қатысты.
- Генерал Панфиловтың батыр сарбаздарының қатарында Бауыржан батыр ерекше ерлігімен көзге түсті.
- Мәскеуді қорғау кезінде ол батальонды басқарып, жауды талай рет кері шегіндірді.
Мәскеу түбіндегі ерліктері туралы замандастары «Бауыржан болмаса, біздің жолымыз бөлек болар еді» деп айтқан.
Соғыстан кейінгі әскери мансабы
Соғыстан соң ол әскери академияларда сабақ беріп, офицерлерге дәріс оқыды. Әскери тәжірибесін жас буынға үйретіп, тәртіп пен отансүйгіштікті насихаттады.
III. Батырлық бейнесі
Бауыржан Момышұлы – қатал әрі әділ қолбасшы. Ол сарбаздарынан қатаң тәртіпті талап етті.
- «Тәртіпсіз – ел болмайды, тәртіпке бағынған – құл болмайды» деген сөзі бүгінге дейін ел аузында жүр.
- Жауынгерлер арасында ол нағыз ұстаз әрі әке ретінде танылды.
- Оның батырлығы мен тактикасы туралы аңызға бергісіз әңгімелер ел ішінде әлі айтылады.
Бауыржан Момышұлы – тек әскери қолбасшы ғана емес, сонымен бірге талантты жазушы. Ол соғыс жылдарында көрген-білгенін, сарбаздардың ерлігін қағазға түсіріп, кейінгі ұрпаққа қалдырды.
Әдеби шығармалары
- Оның ең танымал еңбегі – «Артымызда Москва» кітабы. Бұл шығармада Мәскеу түбіндегі шайқастар, сол кездің қиын сәттері шынайы баяндалады.
- Сондай-ақ, «Ұшқан ұя», «Соғыс психологиясы», «Қанмен жазылған кітап» секілді еңбектері бар.
Шығармаларындағы патриоттық рух
Оның кітаптарының негізгі өзегі – Отанға адалдық, батырлық, тәртіп пен рухани күш. Ол әрбір қазақ баласына «ел үшін қызмет ету – ең үлкен абырой» екенін жеткізді.
Қазақ әдебиетіне қосқан үлесі
Бауыржан шығармалары әскери мемуар ғана емес, ұлттық әдебиетіміздің алтын қазынасына айналды. Оның тілі өткір, ойы терең, жазу мәнері әсерлі.
V. Қоғамдық және ұлттық қайраткерлігі
Тәуелсіздікке дейінгі қоғамдық қызметі
Соғыстан кейін ол әскери салада ғана емес, қоғамда да белсенді рөл атқарды. Әскерге жастарды тәрбиелеу, патриотизмді насихаттау жолында еңбек етті.
Халыққа қалдырған өсиеті
Бауыржанның көптеген нақыл сөздері халық арасында қанатты сөзге айналды:
- «Отан үшін отқа түс – күймейсің»
- «Ерлік – елдің қасиеті, жүректілік – жігіттің қасиеті»
Кейінгі ұрпаққа үлгі болуы
Ол жастарды отансүйгіштікке, тәртіпке, еңбекқорлыққа тәрбиеледі. Бүгінгі Қазақстан армиясы үшін де оның өмірі – үлгі.
VI. Марапаттары мен мойындалуы
Кеңес Одағы дәуіріндегі марапаттар
Соғыс кезінде ол көптеген ордендер мен медальдарға ие болды. Бірақ әділетсіздікпен Кеңес Одағы Батыры атағы оған берілмеді.
Халық қаһарманы атағы
Тек Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін, 1990 жылы оған «Халық қаһарманы» атағы берілді. Бұл – әділеттің орнауы еді.
Ескерткіштері мен естеліктері
Бүгінде Бауыржан Момышұлының есімі мектептерге, көшелерге берілген. Оның туған жерінде ескерткіштер орнатылған. Әскери оқу орындарында оның тактикалық еңбектері әлі де оқытылады.
VII. Қызықты деректер
- Бауыржан соғыс кезінде сарбаздарына ерекше тәртіп орнатқан. «Бір минут кешіксең – бүкіл взвод жауап береді» деген қағидасы бар еді.
- Ол қатал болғанымен, жауынгерлеріне әділдік танытты. Сол үшін сарбаздары оны «қатал әке» деп атаған.
- Жеке өмірінде өте қарапайым, ауылдағы қарапайым адамдармен бірге отырғызып, әңгіме құруды жақсы көрген.
