Жылаған ата үңгірі – тарихы мен аңызы
Қазақстанның рухани және мәдени мұрасы бай әрі көпқырлы. Әсіресе, Қаратау жотасының етегінде орналасқан Жылаған ата үңгірі секілді қасиетті орындар қазақ халқының тарихы мен дүниетанымын тереңінен танытады. Бұл үңгір Түркістан қаласынан шамамен 80 шақырым қашықтықта, Абай елді мекенінен солтүстікке қарай, Жылаған ата шатқалында орналасқан. Жылаған ата үңгірі тек географиялық тұрғыдан ғана емес, рухани және мәдени тұрғыдан да ерекше мәнге ие.
Жылаған ата үңгірі
1. Жылаған ата үңгірінің орналасуы мен табиғи ерекшеліктері
Жылаған ата үңгірі Қаратау жотасының Жылаған ата шатқалында орналасқан. Бұл аймақтың табиғаты ерекше: тау жоталарының арасынан сарқырап аққан өзендер, әртүрлі өсімдіктер мен жануарлар әлемі, сондай-ақ үңгірдің өзі – бәрі де бұл жердің қасиеттілігін арттырады. Үңгірдің ішкі құрылымы мен сыртқы келбеті табиғаттың құдіретін көрсетеді.
2. Үңгірдің тарихи және мәдени маңызы
Жылаған ата үңгірі – тек табиғи ескерткіш қана емес, сонымен қатар тарихи және мәдени маңызы бар орын. Бұл үңгірдің тарихы ғасырлар қойнауынан бастау алады. Үңгірдің айналасында көптеген тарихи оқиғалар мен аңыздар орын алған. Оның ішінде халықтың рухани өмірінде маңызды рөл атқарған тұлғалар мен оқиғалар туралы деректер бар.
3. Жылаған ата үңгірінің аңызы
Жылаған ата үңгірінің шығу тарихы халық аңыздарымен тығыз байланысты. Бір аңыз бойынша, ертеректе Қарт Қаратаудың баурайын мекен еткен бір кісі жалғыз перзентке зар болыпты. Ертелі-кеш Аллаға дұға қылып, жалынып-жалбарынып бала сұрайды. Күндердің күнінде Алла оның тілегін қабыл етіп, жұбайының құрсағына бала бітеді. Бірақ бала дүниеге келгенде, оның орнына дөңгелек мес (қарын) босанады. Бұл жағдайды молда Алланың сынағы деп түсіндіреді. Әйелдің шыдамдылығы сыналып, қырық бір күнге дейін мес көтеріп жүруі қажет болады. Алайда, әйелдің шыдамдылығы таусылып, мес жерге құлап, ішінен қолында аса таяғы бар кішкентай бала шығады. Бала ата-анасына қарап: «Ата-анам, қырқына шыдап, қырық біріне шыдамадың ба?» деп тауға қарай қашады. Артынан ата-анасы да қашады, бірақ бала таудың биік шыңына қарай өрмелеп, бейтаныс бір үңгірге біржолата еніп кетеді. Содан бері бұл жер «Жылаған ата» деп аталып кеткен.
4. Үңгірдің қасиеттілігі мен халық сенімдері
Жылаған ата үңгірі халық арасында ерекше қасиетті орын ретінде саналады. Үңгірден шығатын мөлдір су – ата-ананың көз жасы деп есептеледі. Бұл суға сеніммен жақындаған адам оның қасиетін сезінеді. Алайда, ниеті таза емес адам жақындаса, су тоқтап қалады. Бұл үңгірдің құдіретін көрсетеді.
5. Үңгірге зиярат ету дәстүрі
Жылаған ата үңгіріне зиярат ету қазақ халқының дәстүрінде маңызды орын алады. Паломниктер үңгірге барып, дұға жасап, Алладан бала сұрайды. Бұл жерге зиярат ету арқылы адамдар рухани тазалыққа жетіп, өздерінің тілектерінің орындалуына сенеді.
6. Үңгірдің қазіргі жағдайы мен қорғау шаралары
Жылаған ата үңгірі қазіргі уақытта туристер мен зияратшылардың жиі келетін орнына айналған. Үңгірдің табиғи және тарихи құндылығын сақтау мақсатында түрлі қорғау шаралары қолға алынған. Үңгірдің айналасы абаттандырылып, зияратшыларға қолайлы жағдайлар жасалған. Дегенмен, үңгірдің табиғи күйін сақтау үшін әлі де көптеген жұмыстар атқарылуы қажет.
